-
1 ultro
ultrō (sc. loco, v. ulter), Adv., jenseits, I) eig., jenseits, drüben, nach der anderen Seite hin, gew. mit citro verb., ultro citroque, ultro et (ac) citro u. asyndet. ultro citro, hinüber und herüber, hin und her, von beiden Seiten, ultro et citro cursare, hin u. her laufen, Cic.: commeare ultro ac citro, Varro, ultro citroque, Cic., od. ultro citro, Cic. u. Suet., hin und her gehen: ultro citroque transcurrere, Liv.: ultro citroque mitti, Caes.: multis verbis ultro citroque habitis, Cic.: beneficiis ultro et citro datis acceptis, Cic.: datā ultro citroque fide, Liv.: ea nunc derepente tanta beneficia ultro citroque, tantam amicitiam relinquemus? Cato fr.: ultro citroque integrant in oppide caedem, Sisenn. fr. – II) übtr.: a) um eine weite Entfernung zu bezeichnen, fort mit! weg mit! (s. Brix Plaut. capt. 548), in der vertraulichen Sprache, ultro istum a me, fort mit dem Menschen! weg mit ihm! Plaut.; so auch ultro istunc, Plaut.: ultro te amator, Plaut. – b) von dem, was über etwas noch hinausgeht, überdies, auch noch, noch dazu, noch obendrein, sogar, etiam me ultro accusatum veniunt, Cic.: ultroque iis sumptum intulit, Cic.: ultro accusantes, Liv.; vgl. Nauck Hor. carm. 4, 4, 51. – c) zum Ausdrucke einer Tätigkeit, die von jenseits, von der anderen Seite kommt (ohne Veranlassung u. Einfluß von diesseits), von selbst, aus freien Stücken, freiwillig, ohne Ver anlassung, unaufgefordert, ohne Aufforderung, wider Erwarten, sponte et ultro, Suet.: improbos ultro lacessere, Cic.: inferre arma ultro, Tac.: ultro se offerre, Cic.: ultro polliceri, Planc. in Cic. ep.: ultro regium insigne sumere, Tac.: dah. ultro tributa, ōrum, n., die Ausgaben, die die Staatskasse auf öffentliche Gebäude usw. jährlich zu verwenden hatte, Varro LL. 6, 11. Liv. 39, 44, 7 u. 43, 16, 2: bildl., virtus saepius in ultro tributis est, gibt lieber, als sie nimmt, Sen. de ben. 4, 1, 2.
-
2 ultro
ultrō (sc. loco, v. ulter), Adv., jenseits, I) eig., jenseits, drüben, nach der anderen Seite hin, gew. mit citro verb., ultro citroque, ultro et (ac) citro u. asyndet. ultro citro, hinüber und herüber, hin und her, von beiden Seiten, ultro et citro cursare, hin u. her laufen, Cic.: commeare ultro ac citro, Varro, ultro citroque, Cic., od. ultro citro, Cic. u. Suet., hin und her gehen: ultro citroque transcurrere, Liv.: ultro citroque mitti, Caes.: multis verbis ultro citroque habitis, Cic.: beneficiis ultro et citro datis acceptis, Cic.: datā ultro citroque fide, Liv.: ea nunc derepente tanta beneficia ultro citroque, tantam amicitiam relinquemus? Cato fr.: ultro citroque integrant in oppide caedem, Sisenn. fr. – II) übtr.: a) um eine weite Entfernung zu bezeichnen, fort mit! weg mit! (s. Brix Plaut. capt. 548), in der vertraulichen Sprache, ultro istum a me, fort mit dem Menschen! weg mit ihm! Plaut.; so auch ultro istunc, Plaut.: ultro te amator, Plaut. – b) von dem, was über etwas noch hinausgeht, überdies, auch noch, noch dazu, noch obendrein, sogar, etiam me ultro accusatum veniunt, Cic.: ultroque iis sumptum intulit, Cic.: ultro accusantes, Liv.; vgl. Nauck Hor. carm. 4, 4, 51. – c) zum Ausdrucke einer Tätigkeit, die von jenseits, von der anderen Seite kommt (ohne Veranlassung u. Einfluß von diesseits), von selbst, aus freien Stücken, freiwillig, ohne Ver-————anlassung, unaufgefordert, ohne Aufforderung, wider Erwarten, sponte et ultro, Suet.: improbos ultro lacessere, Cic.: inferre arma ultro, Tac.: ultro se offerre, Cic.: ultro polliceri, Planc. in Cic. ep.: ultro regium insigne sumere, Tac.: dah. ultro tributa, ōrum, n., die Ausgaben, die die Staatskasse auf öffentliche Gebäude usw. jährlich zu verwenden hatte, Varro LL. 6, 11. Liv. 39, 44, 7 u. 43, 16, 2: bildl., virtus saepius in ultro tributis est, gibt lieber, als sie nimmt, Sen. de ben. 4, 1, 2. -
3 citer
cĭter, tra, trum ( comp. citerior; sup. citimus; most freq. in comp.; in posit. only Cato ap. Prisc. pp. 589 and 999 P.; and Afran. ap. Prisc. p. 607 ib.), adj. [cis].I.On this side:II. A.citer agnus (ager) alligatus ad sacra erit, Cato ap. Prisc. pp. 599 and 989 P.: alter ulteriorem Galliam decernit cum Syriā, alter citeriorem,
Cic. Prov. Cons. 15, 36:citerior provincia (i. e. Gallia Cisalpina),
Caes. B. G. 1, 10:in Galliā citeriore,
id. ib. 1, 24; Hirt. B. G. 8, 23; Suet. Caes. 56:citerior Hispania,
Varr. R. R. 1, 57, 2; Cic. Att. 12, 37, 4; Nep. Cat. 2, 1; Plin. 3, 1, 2, § 6:Arabia,
Plin. 6, 34, 39, § 213:Oceanus,
Flor. 4, 12, 46:ripa,
Vell. 2, 107, 1.—In space:2.(stella) ultima a caelo, citima terris,
Cic. Rep. 6, 16, 16; id. Univ. 7 fin.:citima Persidis (sc. loca),
Plin. 6, 34, 39, § 213. —Trop.:B.deduc orationem tuam de caelo ad haec citeriora,
Cic. Rep. 1, 21, 34:quantā animi tranquillitate humana et citeriora considerat,
id. Tusc. 5, 25, 71:ut ad haec citeriora veniam et notiora nobis,
id. Leg. 3, 2, 4:nam citeriora nondum audiebamus,
id. Fam. 2, 12, 1; Val. Max. 3, 8, 1; 9, 12, 6:citerioris vitae minister,
private, domestic, Amm. 14, 1, 7.—In time (post-Aug.), earlier, sooner:C.Africano consulatus citerior legitimo tempore datus est,
Val. Max. 8, 15, 1; 6, 3, 11:in antiquius citeriusve,
Vell. 1, 17, 2:citeriore die (opp. longiore),
Dig. 23, 4, 15.—In measure or degree, small, little:III.citerior tamen est poena quam scelus,
Quint. Decl. 299; Val. Max. 8, 7, ext. 10.— Advv.: comp. cĭtĕrĭus, less:citerius debito resistere,
Sen. Ira, 1, 16, 11; sup. cĭtĭmē, least, acc. to Prisc. p. 1016 P.—Hence,A.cī̆trā, adv. and prep. with acc., on this side, on the hither or nearer side (opp. to ultra; more freq. than cis, q. v.).1.Prop.(α).Adv.:(β).(dextera) nec citra mota nec ultra,
neither this way nor that, Ov. M. 5, 186; cf.:ultra citraque pervolare,
Plin. 10, 23, 31, § 61:citra est Oglasa,
id. 3, 6, 12, § 80; 6, 11, 12, § 30:citra fuere margines,
id. 2, 17, 14, § 73.—With acc.:2.Germani qui essent citra Rhenum,
Caes. B. G. 6, 32:is locus est citra Leucadem stadia CXX.,
Cic. Fam. 16, 2; so,citra Veliam,
id. Att. 16, 7, 5:citra mare,
Hor. S. 2, 8, 47:mare citra,
id. ib. 1, 10, 31:citra flumen intercepti,
Liv. 21, 48, 6:citra Tauri juga,
id. 38, 48, 1 al. —With verbs of motion: ut exercitum citra flumen Rubiconem educeret,
Cic. Phil. 6, 3, 5:ut omnes citra flumen eliceret,
Caes. B. G. 6, 8; Liv. 21, 54, 4; Hor. S. 1, 1, 106.—(Acc. to citer, II.) Of that which takes [p. 345] place, or is within a fixed boundary, and yet does not reach that boundary, within, beneath, short of, less than.(α).Adv.:(β).non erit necesse id usque a capite arcessere: saepe etiam citra licet,
not so far, Cic. Top. 9, 39:paucis citra milibus lignatores ei occurrunt,
Liv. 10, 25, 4:citra quam proxime fuerint (defectus lunae),
Plin. 2, 13, 10, § 86:citra exsultare,
id. 17, 22, 35, § 180: tela citra cadebant (i. e. did not reach the Romans), Tac. H. 3, 23.—With acc.:b.nec a postremā syllabā citra tertiam,
before the third syllable, Cic. Or. 18, 58 (cf. Quint. 1, 5, 30: acuta intra numerum trium syllabarum continetur); id. 8, 6, 76:cur Veneris stella numquam longius XLVI. portibus ab sole... abscedant, saepe citra eas ad solem reciprocent,
Plin. 2, 17, 14, § 72; 2, 17, 15, § 77.—Trop.(α).Adv. of measure:(β).neve domi praesume dapes et desine citra Quam capias paulo,
Ov. A. A. 3, 757; cf.:culta citra quam debuit illa,
id. P. 1, 7, 55.—With acc.: pronepos ego regis aquarum;c.Nec virtus citra genus est,
is not behind my family, Ov. M. 10, 607:glans cum citra satietatem data est,
not to satiety, Col. 7, 6, 5; cf. id. 9, 13, 2; so,fatigationem,
Cels. 1, 2; cf. Plin. 19, 8, 54, § 171:scelus,
Ov. Tr. 5, 8, 23:citra necem tua constitit ira,
id. ib. 2, 127:usus citra intellectum acrimoniae,
Plin. 19, 8, 54, § 171. —In time (with acc. rare;3.perh. not anteAug.): citra Kalendas Octobris,
Col. 2, 8, 3; cf. Gell. 12, 13:Trojana tempora,
Ov. M. 8, 365:juventam,
id. ib. 10, 84:temporis finem,
Dig. 49, 16, 15.—Since the Aug. per. (most freq. in Quint. and Pliny the elder; in the former more than twenty times), in gen. of that which does not belong to, is without, or beyond something, without, aside from, apart from, except, without regard to, setting aside (for the class. sine, praeter; hence the Gloss.: aneu sine, absque, praeter, citra, Gloss. Cyr.; citra dicha, chôris, ektos, Gloss. Phil.); with acc.:B.citra hoc experimentum multa sunt, quae, etc.,
Col. 2, 2, 20:plus usus sine doctrinā, quam citra usum doctrina valet,
Quint. 12, 6, 4:Phidias in ebore longe citra aemulum,
id. 12, 10, 9:vir bonus citra virtutem intellegi non potest,
id. 12, 2, 1; so,accusationem,
id. 7, 2, 26; 3, 8, 21; 7, 10, 3:tranare aquas citra docentem natura ipsa sciunt,
id. 2, 16, 13:citra invidiam,
Plin. 7, 29, 30, § 108:citra ullum aliud incommodum,
id. 2, 51, 52, § 137:citra dolorem,
id. 12, 17, 40, § 79; Plin. Ep. 2, 1, 4:morsum,
Plin. 8, 38, 57, § 136:vulnus,
id. 20, 21, 84, § 225 al.:citra fidem,
Tac. Agr. 1:citra speciem aut delectationem,
id. G. 16:citra Senatūs populique auctoritatem,
Suet. Caes. 28:commoda emeritorum,
id. Aug. 24:spem omnium fortuna cessit,
Flor. 3, 1, 2:etiam citra spectaculorum dies,
i.e. even out of the time of the established spectacles, Suet. Aug. 43:citra magnitudinem prope Ponto similis,
excepting its size, Mel. 1, 19, 17; Tac. Agr. 10; Quint. 2, 4, 22; so id. 7, 2, 13; Dig. 3, 6, 9: lana tincta fuco citra purpuras placet, Ov. Fragm. ap. Quint. 12, 10, 75.—Citra sometimes follows its case, Hor. S. 1, 1, 107; 1, 10, 31.—cī̆trō, adv. (orig. dat. sing.), always in the connection and position ultro citroque, ultro et citro, ultro ac citro, or without copula ultro citro (not ultroque citroque), hither and thither, this way and that, here and there, to and fro, from both sides, backwards and forwards, reciprocally; Fr. par ci par là, ça et là (in good prose):ultro ac citro commeare,
Varr. R. R. 3, 5, 16:sursum deorsum, ultro citro commeantibus,
Cic. N. D. 2, 23, 84: ultro citroque commeare, Auct. B. Afr. 20; Plin. 2, 38, 38, § 104; * Suet. Calig. 19; Lucr. 4, 32:qui ultro citroque navigarent,
Cic. Verr. 2, 5, 66, § 170:cursare ultro et citro,
id. Rosc. Am. 22, 60 (in Prisc. p. 1011 P., perh. only from memory written ultro citroque):bis ultro citroque transcurrerunt,
Liv. 40, 40, 7 al.:cum saepe ultro citroque legati inter eos mitterentur,
Caes. B. G. 1, 42; id. B. C. 1, 20; Liv. 5, 8, 6:multis verbis ultro citroque habitis,
Cic. Rep. 6, 9, 9; cf. Liv. 9, 45, 2; 7, 9, 2:beneficiis ultro citro datis acceptisque,
Cic. Off. 1, 17, 56:ut obsides ultro citroque darentur,
Liv. 44, 23, 2:datā ultro citroque fide,
id. 29, 23, 5:inplicati ultro et citro vel usu diuturno vel etiam officiis,
Cic. Lael. 22, 85 Klotz N. cr.: alternatis ultro citro aestibus, Sen. Q. N. 4, 2, 29:ultro citroque versus,
Amm. 30, 3, 5. -
4 citro
citrō adv. [ citer ]1) на эту сторону, сюдаultro et c., ultro citroque и ultro ac c. — туда и сюда, взад и вперёд (legatos mittere Cs; navigare C; transcurrere L)2)ultro citroque — взаимно, с той и с другой стороны -
5 verbum
verbum, i ( gen. plur. verbūm, Plaut. As. 1, 3, 1; id. Bacch. 4, 8, 37; id. Truc. 2, 8, 14), n. [from the root er; Gr. ERô, whence eirô and rhêma, what is spoken or said; cf. Goth. vaurd; Germ. Wort; Engl. word], a word; plur., words, expressions, language, discourse, conversation, etc. (cf.: vox, vocabulum).I.In gen.:B.verbum nullum fecit,
Plaut. Bacch. 4, 9, 58:si ullum verbum faxo,
id. Men. 1, 2, 47:qui verbum numquam in publico fecerunt,
Cic. Brut. 78, 270; so,facere,
to talk, chat, discourse, converse, id. Verr. 2, 4, 65, § 147; id. Imp. Pomp. 10, 27; id. Planc. 8, 20 al.:spissum istud amanti est verbum veniet, nisi venit,
Plaut. Cist. 1, 1, 77; cf. id. Most. 5, 1, 2:videtis hoc uno verbo unde significari res duas et ex quo et a quo loco,
Cic. Caecin. 30, 88:verbum voluptatis,
id. Fin. 2, 23, 75 (for which:vox voluptatis,
id. ib. 2, 2, 6); cf.:libenter verbo utor Catonis (i. e. origines),
id. Rep. 2, 1, 3:verbum usitatius et tritius,
id. Ac. 1, 7, 27:verbum scribere... verbi litterae,
id. de Or. 2, 30, 130:nec vero ullum (verbum) aut durum aut insolens, aut humile aut longius ductum, etc.,
id. Brut. 79, 274: si pudor, si modestia, si pudicitia, si uno verbo temperantia (literally, in one word; cf. B. 2. infra), id. Fin. 2, 22, 73.— Plur.:verba rebus impressit,
Cic. Rep. 3, 2, 3:in quo etiam verbis ac nominibus ipsis fuit diligens (Servius Tullius),
id. ib. 2, 22, 40:quid verbis opu'st?
Plaut. Am. 1, 1, 289:haec plurimis a me verbis dicta sunt,
Cic. Rep. 1, 7, 12:verba facere,
to speak, Caes. B. G. 2, 14: contumelia verborum, insulting or abusive language, id. ib. 5, 58:ut verbis, quid sit, definiam,
Cic. Rep. 1, 24, 38:verba ponenda sunt, quae vim habeant illustrandi, nec ab usu sint abhorrentia, grandia, plena, sonantia, etc.,
id. Part. Or. 15, 53:dialecticorum verba nulla sunt publica: suis utuntur,
id. Ac. 1, 7, 25:verborum delectum originem esse eloquentiae,
id. Brut. 72, 253 et saep.:multis verbis ultro citroque habitis ille nobis est consumptus dies,
much talk on both sides, id. Rep. 6, 9, 9; cf. id. ib. 3, 4, 7: accusabat Canutius Scamandrum verbis tribus, venenum esse deprehensum (literally, in three words; cf. B. 2. b. infra), Cic. Clu. 18, 50.—Prov.: verba facit emortuo, he talks to the dead, i. e. in vain, Plaut. Poen. 4, 2, 18;for which: verba fiunt mortuo,
Ter. Phorm. 5, 8 (9), 26.—Adverbial phrases.1.Ad verbum, verbum e (de, pro), verbo, or simply verbum verbo, to a word, word for word, exactly, literally (Cic. uses verbum e or ex verbo where the exact equivalent of a single word is given; verbum pro verbo of the literal translation of a passage; v. infra):2.fabellae Latinae ad verbum de Graecis expressae,
Cic. Fin. 1, 2, 4; cf. Suet. Caes. 30 fin.:ediscere ad verbum,
Cic. de Or. 1, 34, 157:ea quae modo expressa ad verbum dixi,
id. Tusc. 3, 19, 44:somnium mirifice ad verbum cum re convenit,
id. Div. 1, 44, 99: quae Graeci pathê appellant:ego poteram morbos, et id verbum esset e verbo,
id. Tusc. 3, 4, 7: istam katalêpsin, quam, ut dixi, verbum e verbo exprimentes, comprehensionem dicemus, id. Ac. 2, 10, 31; id. Fin. 3, 4, 15; id. Top. 8, 35; id. Ac. 2, 6, 17:verbum de verbo expressum extulit,
Ter. Ad. prol. 11:verbum pro verbo reddere,
Cic. Opt. Gen. 5, 14:nec verbum verbo curabis reddere fidus Interpres,
Hor. A. P. 133; cf.: ea sine scripto eisdem verbis reddebat, quibus cogitaverat, Cic. Brut. 88, 301.—Verbi causā or gratiā, for the sake of example, for example, for instance:3. a.si quis, verbi causā, oriente Caniculā natus est,
Cic. Fat. 6, 12: M. Quid dicis igitur! A. Miserum esse verbi causā M. Crassum, id. Tusc. 1, 4, 12; id. Mil. 22, 60:qui verbi causā post mortem amici liberos ejus custodiant,
Auct. Her. 4, 47, 60:ut propter aliam quampiam rem, verbi gratiā propter voluptatem, nos amemus,
Cic. Fin. 5, 11, 30.—Quin tu uno verbo dic, quid est quod me velis, Ter. And. 1, 1, 18; Cato, R. R. 157, 7:b.praetores, praetorios, tribunos plebis, magnam partem senatūs, omnem subolem juventutis unoque verbo rem publicam expulsam atque extirminatam suis sedibus,
Cic. Phil. 2, 22, 54.—Pa. Brevin' an longinquo sermoni? Mi. Tribus verbis, Plaut. Mil. 4, 2, 30:c.pax, te tribus verbis volo,
Plaut. Trin. 4, 2, 121.—Sed paucis verbis te volo, Plaut. Mil. 2, 4, 22; cf.:4.verbis paucis quam cito Alium fecisti me,
id. Trin. 1, 2, 123; cf. also paucus, II. B.—Verbo.a.Orally, by word of mouth (opp. scripturā): C. Furnio plura verbo quam scripturā mandata dedimus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 8, 5:b.cui verbo mandabo, quid, etc.,
Vulc. Gall. Avid. Cass. 10, § 10.—Briefly, in a word:5.postquam Caesar dicendi finem fecit, ceteri verbo alius alii varie adsentiebantur,
Sall. C. 52, 1:aut verbo adsentiebatur, aut pedibus in sententiam ibat,
Liv. 27, 34, 7 Weissenb. ad loc.; 3, 40, 6; cf. also: rogatus a me etiamne majus quam dedecus, verbo de sententiā destitisti, at a word from me, Cic. Tusc. 2, 12, 28 Ernest. ad loc.—Meis, tuis, suis verbis, in my, thy, or his name; for me, thee, or him:II.gratum mihi feceris, si uxori tuae meis verbis eris gratulatus,
Cic. Fam. 15, 8; 5, 11, 2; id. Att. 16, 11, 8:anulum quem ego militi darem tuis verbis,
Plaut. Mil. 3, 3, 38; id. Bacch. 4, 4, 79:denuntiatum Fabio senatus verbis, ne, etc.,
Liv. 9, 36, 14.In partic.A.Verbum, in the sing.1.Of an entire clause, a saying, expression, phrase, sentence (mostly anteclass.; cf.: sententia, dictum): Me. Plus plusque istuc sospitent quod nunc habes. Eu. Illud mihi verbum non placet:2.quod nunc habes!
Plaut. Aul. 3, 6, 11; id. Cas. 2, 5, 39; id. Most. 1, 3, 18; 1, 3, 95; 1, 3, 139; Ter. And. 1, 5, 5; id. Eun. 1, 2, 95; id. Ad. 5, 8, 29.—Of a proverb:B.verum est verbum, quod memoratur: ubi amici, ibidem opus,
Plaut. Truc. 4, 4, 32; so id. ib. 4, 5, 39; Ter. Ad. 5, 3, 17:quod verbum in pectus Jugurthae altius quam quisquam ratus erat descendit,
Sall. J. 11, 7.—Pregn., mere talk, mere words (opp. to deed, fact, reality, etc.; cf.C.nomen): qui omnia verborum momentis, non rerum ponderibus examinet,
Cic. Rep. 3, 8, 12; cf.:verbo et simulatione (opp. re verā),
id. Verr. 2, 3, 58, § 133; v. res: dolor est malum, ut disputas;existimatio, dedecus, infamia verba sunt atque ineptiae,
empty words, id. Pis. 27, 65:verborum sonitus inanis,
id. de Or. 1, 12, 51:in quibus (civitatibus) verbo sunt liberi omnes?
in word, in name, id. Rep. 1, 31, 47. —Hence, verba dare (alicui), to give empty words, i. e. to deceive, cheat:cui verba dare difficile est,
Ter. And. 1, 3, 6:vel verba mihi dari facile patior in hoc, meque libenter praebeo credulum,
Cic. Att. 15, 16, A: descendit atque Gallis verba dedit, i. e. eluded, escaped from them, Quadrig. ap. Gell. 17, 2, 24:curis dare verba,
i. e. to beguile, drive away, Ov. Tr. 5, 7, 40.—In gram., a verb:D.Aristoteles orationis duas partes esse dicit, vocabula et verba, ut homo et equus, et legit et currit, etc.,
Varr. L. L. 8, § 11 sq. Müll.; 9, § 95; 10, § 77 al.; Cic. de Or. 3, 49, 191.—In eccl. Lat. as a translation of logos, the second person of the Trinity, Vulg. Joan. 1, 1; id. 1 Joan. 5, 7; id. Apoc. 19, 13. -
6 verbum
verbum, ī, n. (Wz. *wer, *wre [erweitert *wer-dh] sagen, altind. vratám, Gebot, Satzung, griech. εἴρω [aus Ϝερjω], ῥημα, Wort [aus Ϝρημα], gotisch waúrd, ahd. wort), das Wort, der Ausdruck, im Plur. die Worte, Ausdrücke, die Rede, I) im allg.: a) übh.: v. durum, abiectum, inquinatum, Cic.: pudet dicere hāc praesente verbum turpe, Ter.: graviore enim verbo uti non licet, um keinen härteren Ausdruck zu gebrauchen (als Parenthese), Cic.: istuc verbum, dieser dein Ausdruck, Ter.: verbum ipsum voluptatis, das Wort »Lust«, Cic.: videtis hoc uno verbo unde significari res duas et ex quo loco et a quo loco, Cic.: in verbis ac nominibus ipsis erat diligens, Cic. – verba (Ausdrücke) mutare, Suet.: dolorem isdem verbis afficere quibus Epicurus, mit denselben Prädikaten belegen, Cic.: verba quaedam (gewisse Formeln) componere, Cic.: in alcis verba iurare, jmdm. den Eid leisten, Curt. – ullum verbum facere (vorbringen, sprechen), nisi quod etc., Plaut.: u. so numquam quoiquam nostrûm verbum fecit, Ter.: numquam hodie tecum commutaturum patrem unum esse verbum, kein Wort (des Vorwurfs) wechseln wird, Ter.: ut est ille bonus vir, tria non commutabitis verba hodie inter vos, Ter.: verbum numquam in publico facere, öffentlich sprechen, einen Vortrag halten, Cic.: de quo ego verbum feci numquam, ich habe über ihn nie ein Wort verloren, Cic.: cum ille verbum facere omnino non potuerit, kein Wort vorbringen konnte, Cic.: u. so verba facere, sowohl übh. = sprechen, schwatzen, Plaut., als insbes. v. Redner = den Sprecher machen, das Wort nehmen, sprechen, reden, einen Vortrag halten, absol., Cic. u.a., apud regem, Nep., pro alqo, Cic., de alqo, de alqa re, Cic.: si is postem aedium tenuisset et pauca verba fecisset, einige Worte (die Einweihungsformel) dazu gesprochen hätte, Cic.: verba secum facere, ein Selbstgespräch halten, Diom. 491, 26: verba facere m. folg. Acc. u. Infin., Sall. Iug. 33, 4; 38, 9. u.ö.: haec pactio non verbis (mündliche Versicherung), sed nominibus et perscriptionibus facta est, Cic.: multis verbis ultro citroque habitis, Reden, Cic. – ille (dies) nefastus erit, per quem tria verba silentur, die drei Worte (do, dico, addico, ich erteile das Klagrecht, spreche Recht, spreche zu), v. Prätor, Ov. fast. 1, 47 (vgl. Varro LL. 6, 30. Macr. sat. 1, 16, 14): u. so verba libera praetor habet, Ov. fast. 1, 52. – Sprichw., verba facere mortuo, zu einem Toten (= vergeblich) reden, Plaut. Poen. 840: verba fiunt mortuo, das sind vergebliche Worte, Ter. Phorm. 1015. – b) Bes. Verbindungen: α) verbo, αα) = durch ein einziges Wort, verbo de sententia destitisti, auf ein W. von mir, Cic.: verbo expedi, mit einem einzigen W., Ter. – ββ) mündlich (Ggstz. scripturā), C. Furnio plura verbo quam scrip turā mandata dedimus, Planc. in Cic. ep. 10, 8, 5: cui verbo mandabo, quid etc., Vulc. Gallic. Avid. Cass. 10. § 10. – β) uno verbo, mit einem Worte = um es mit einem Worte auszudrücken, -zu sagen (wenn man verschiedene genannte Teile od. Einzelbegriffe in ein Ganzes od. in einen Kollektivbegriff zusammenfaßt), si iecur aut pulmones, uno verbo omnia sana faciet, Cato: ut uno verbo complectar, diligentia, Cic.: uno verbo die quid est, Ter.: oloquar uno verbo; mittin me intro? Plaut. – γ) verbis, durch (bloße) Worte, Ggstz. re (durch die Tat), Ter. Andr. 824 u. Phorm. 164: ebenso Ggstz. opere (durch die Tat), Cic. de amic. 72. – δ) ad verbum, e verbo, de verbo, pro verbo, aufs Wort, wörtlich, genau, somnium mirifice ad verbum cum re convenit, Cic.: ad verbum ediscere, Cic.: fabellas Latinas ad verbum de Graecis exprimere, wörtlich übersetzen, Cic.: u. so exprimere verbum e verbo, Cic., od. de verbo, Ter.: reddere verbum pro verbo, Cic., od. verbum verbo, Hor.: id esset verbum e verbo, wörtlich, Cic. – ε) verbi causā od. gratiā, beispielsweise, zum Beispiel, si quis verbi causā oriente Caniculā natus est, Cic.: ut propter aliam quampiam rem, verbi gratiā propter voluptatem, nos amemus, Cic. – ζ) meis, tuis, alcis verbis, in meinem, deinem, in jmds. Namen, für mich, dich, für jmd., si uxori tuae meis verbis eris gratulatus, Cic.: anulum, quem ego militi darem tuis verbis, Plaut.: denuntiatum Fabio senatus verbis, ne etc., Cic. – η) quid verbis opus est? was bedarf es der Worte? Ter.: so auch quid multa verba (sc. faciam)? was soll ich viele Worte machen, kurz, Ter. – θ) te tribus verbis volo! nur auf drei (auf ein paar) Worte! = ich will nur ein paar W. mit dir sprechen, Plaut. trin. 963: so auch paucis verbis te volo, Plaut. mil. 375. – ι) bona verba, quaeso! nur gnädig! nur gemach! Ter. Andr. 204.
II) prägn.: A) die bloße Rede, das leere Wort, der Schein, verba sunt! Ter.: existimatio, decus, infamia verba sunt atque ineptiae, Cic.: cum hoc verbo atque simulatione Apronio, revera tibi obiectum esset, Cic.: in quibus (civitatibus) verbo sunt liberi omnes, dem Worte nach, Cic.: alci dare verba, leere Worte bieten = etwas aufbinden, anführen, hintergehen, überlisten, betrügen, hinters Licht führen, täuschen, ein Schnippchen schlagen, Komik., Cic. u.a.; vgl. Spengel Ter. Andr. 211.
B) Plur. verba, Witze, Späße, quibus sunt verba sine penu ac pecunia, die spaßreich sind, aber arm an Geld u. Proviant, Plaut. capt. 472.
C) kollektiv, das Wort, der Ausdruck, a) übh. = der Ausspruch, die Äußerung, illud mihi verbum non placet, Plaut.: quod verbum audio! Ter.: quod verbum in pectus Iugurthae altius, quam quisquam ratus erat, descendit, Sall. Iug. 11, 7. – b) derSpruch, Sinnspruch, das Sprichwort, verum est verbum, quod memoratur, ubi amici, ibi opus, Plaut.: nam vetus verbum hoc quidem est, communia esse amicorum inter se omnia, Ter.
D) als gramm. t.t., das Verbum, das Zeitwort, verba temporalia, Varro LL.: vocabula et verba, ut homo et equus, et legit et currit, Varro LL.: ut sententiae verbis finiantur, Cic.: – / Genet. Plur. verbûm, zB. verbûm paucûm, Enn. ann. 246: unum quodque istorum verbûm, Plaut. asin. 153: bes. in der Verbindung verbûm sat est, Plaut. Bacch. 878; rud. 866; truc. 644. – vulg. Nbff. berbum, Corp. inscr. Lat. 10, 410, 6. – verbus, Itala (Cant.) Luc. 4, 32. Itala (Brix.) Ioh. 4, 50 u.ö., s. Rönsch Itala p. 266.
-
7 verbum
verbum, ī, n. (Wz. *wer, *wre [erweitert *wer-dh] sagen, altind. vratám, Gebot, Satzung, griech. εἴρω [ausερjω], ῥημα, Wort [aus
————nie ein Wort verloren, Cic.: cum ille verbum facere omnino non potuerit, kein Wort vorbringen konnte, Cic.: u. so verba facere, sowohl übh. = sprechen, schwatzen, Plaut., als insbes. v. Redner = den Sprecher machen, das Wort nehmen, sprechen, reden, einen Vortrag halten, absol., Cic. u.a., apud regem, Nep., pro alqo, Cic., de alqo, de alqa re, Cic.: si is postem aedium tenuisset et pauca verba fecisset, einige Worte (die Einweihungsformel) dazu gesprochen hätte, Cic.: verba secum facere, ein Selbstgespräch halten, Diom. 491, 26: verba facere m. folg. Acc. u. Infin., Sall. Iug. 33, 4; 38, 9. u.ö.: haec pactio non verbis (mündliche Versicherung), sed nominibus et perscriptionibus facta est, Cic.: multis verbis ultro citroque habitis, Reden, Cic. – ille (dies) nefastus erit, per quem tria verba silentur, die drei Worte (do, dico, addico, ich erteile das Klagrecht, spreche Recht, spreche zu), v. Prätor, Ov. fast. 1, 47 (vgl. Varro LL. 6, 30. Macr. sat. 1, 16, 14): u. so verba libera praetor habet, Ov. fast. 1, 52. – Sprichw., verba facere mortuo, zu einem Toten (= vergeblich) reden, Plaut. Poen. 840: verba fiunt mortuo, das sind vergebliche Worte, Ter. Phorm. 1015. – b) Bes. Verbindungen: α) verbo, αα) = durch ein einziges Wort, verbo de sententia destitisti, auf ein W. von mir, Cic.: verbo expedi, mit einem einzigen W., Ter. – ββ) mündlich (Ggstz. scripturā), C. Furnio plura verbo quam scrip-————turā mandata dedimus, Planc. in Cic. ep. 10, 8, 5: cui verbo mandabo, quid etc., Vulc. Gallic. Avid. Cass. 10. § 10. – β) uno verbo, mit einem Worte = um es mit einem Worte auszudrücken, -zu sagen (wenn man verschiedene genannte Teile od. Einzelbegriffe in ein Ganzes od. in einen Kollektivbegriff zusammenfaßt), si iecur aut pulmones, uno verbo omnia sana faciet, Cato: ut uno verbo complectar, diligentia, Cic.: uno verbo die quid est, Ter.: oloquar uno verbo; mittin me intro? Plaut. – γ) verbis, durch (bloße) Worte, Ggstz. re (durch die Tat), Ter. Andr. 824 u. Phorm. 164: ebenso Ggstz. opere (durch die Tat), Cic. de amic. 72. – δ) ad verbum, e verbo, de verbo, pro verbo, aufs Wort, wörtlich, genau, somnium mirifice ad verbum cum re convenit, Cic.: ad verbum ediscere, Cic.: fabellas Latinas ad verbum de Graecis exprimere, wörtlich übersetzen, Cic.: u. so exprimere verbum e verbo, Cic., od. de verbo, Ter.: reddere verbum pro verbo, Cic., od. verbum verbo, Hor.: id esset verbum e verbo, wörtlich, Cic. – ε) verbi causā od. gratiā, beispielsweise, zum Beispiel, si quis verbi causā oriente Caniculā natus est, Cic.: ut propter aliam quampiam rem, verbi gratiā propter voluptatem, nos amemus, Cic. – ζ) meis, tuis, alcis verbis, in meinem, deinem, in jmds. Namen, für mich, dich, für jmd., si uxori tuae meis verbis eris gratulatus, Cic.: anulum, quem ego militi darem tuis verbis,————Plaut.: denuntiatum Fabio senatus verbis, ne etc., Cic. – η) quid verbis opus est? was bedarf es der Worte? Ter.: so auch quid multa verba (sc. faciam)? was soll ich viele Worte machen, kurz, Ter. – θ) te tribus verbis volo! nur auf drei (auf ein paar) Worte! = ich will nur ein paar W. mit dir sprechen, Plaut. trin. 963: so auch paucis verbis te volo, Plaut. mil. 375. – ι) bona verba, quaeso! nur gnädig! nur gemach! Ter. Andr. 204.II) prägn.: A) die bloße Rede, das leere Wort, der Schein, verba sunt! Ter.: existimatio, decus, infamia verba sunt atque ineptiae, Cic.: cum hoc verbo atque simulatione Apronio, revera tibi obiectum esset, Cic.: in quibus (civitatibus) verbo sunt liberi omnes, dem Worte nach, Cic.: alci dare verba, leere Worte bieten = etwas aufbinden, anführen, hintergehen, überlisten, betrügen, hinters Licht führen, täuschen, ein Schnippchen schlagen, Komik., Cic. u.a.; vgl. Spengel Ter. Andr. 211.B) Plur. verba, Witze, Späße, quibus sunt verba sine penu ac pecunia, die spaßreich sind, aber arm an Geld u. Proviant, Plaut. capt. 472.C) kollektiv, das Wort, der Ausdruck, a) übh. = der Ausspruch, die Äußerung, illud mihi verbum non placet, Plaut.: quod verbum audio! Ter.: quod verbum in pectus Iugurthae altius, quam quisquam ratus erat, descendit, Sall. Iug. 11, 7. – b) der————Spruch, Sinnspruch, das Sprichwort, verum est verbum, quod memoratur, ubi amici, ibi opus, Plaut.: nam vetus verbum hoc quidem est, communia esse amicorum inter se omnia, Ter.D) als gramm. t.t., das Verbum, das Zeitwort, verba temporalia, Varro LL.: vocabula et verba, ut homo et equus, et legit et currit, Varro LL.: ut sententiae verbis finiantur, Cic.: – ⇒ Genet. Plur. verbûm, zB. verbûm paucûm, Enn. ann. 246: unum quodque istorum verbûm, Plaut. asin. 153: bes. in der Verbindung verbûm sat est, Plaut. Bacch. 878; rud. 866; truc. 644. – vulg. Nbff. berbum, Corp. inscr. Lat. 10, 410, 6. – verbus, Itala (Cant.) Luc. 4, 32. Itala (Brix.) Ioh. 4, 50 u.ö., s. Rönsch Itala p. 266. -
8 habeo
hăbĕo, ui, itum, 2 (archaic perf. subj. habessit, Cic. Leg. 2, 8, 19; inf. haberier, Plaut. Mil. 2, 6, 111), v. a. and n. [etym. dub.; cf. Gr. kôpê, handle; Lat. capio; Germ. haben, Haft; Engl. have], to have, in the widest sense of the word, to hold, keep, possess, cherish, entertain, occupy, enclose, contain (cf.: teneo, possideo, etc.).I.In gen.A.Of personal subjects.1.With persons or things as objects: SI INTESTATO MORITVR, CVI SVVS HERES NEC SIT, AGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO, Fragm. XII. Tab. ap. Ulp. Fragm. 26, 1: ex tui animi sententia tu uxorem habes? Cato ap. Cic. de Or. 2, 64, 260; cf.:2.aliquam habere in matrimonio, Cic. Scaur. § 8: ipsum ex Helvetiis uxorem habere,
Caes. B. G. 1, 18, 6:si et prudentes homines et non veteres reges habere voluerunt,
Cic. Rep. 1, 37 fin.:quae cum patrem clarissimum, amplissimos patruos, ornatissimum fratrem haberet,
id. Rosc. Am. 50, 147:cum ille haberet filium delicatiorem,
id. de Or. 2, 64, 257:quod non ingenuous habeat clarosque parentes,
Hor. S. 1, 6, 91:habebat saepe ducentos, saepe decem servos,
id. ib. 1, 3, 11:fundum habere, Cic. Tull. § 14: cur pecuniam non habeat mulier?
id. Rep. 3, 10:tantas divitias habet,
Plaut. Bacch. 2, 3, 99; so,aurum,
id. ib. 2, 3, 35; and:vectigalia magna Divitiasque,
Hor. S. 2, 2, 101:tantum opum,
Cic. Rep. 1, 48:classes,
id. Phil. 9, 2, 4:naves,
id. Verr. 2, 5, 40, § 104:denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus, Pauperiem metuas minus,
Hor. S. 1, 1, 92:tacitus pasci si posset corvus, haberet Plus dapis,
id. Ep. 1, 17, 50:Dionysii equus quid attulit admirationis, quod habuit apes in juba?
Cic. Div. 2, 31, 67: faenum habet in cornu;longe fuge,
Hor. S. 1, 4, 34:leges in monumentis habere,
Cic. Rep. 2, 14:hostis habet muros,
Verg. A. 2, 290:hostis habet portus,
Val. Fl. 3, 45 al.:quam vellem Panaetium nostrum nobiscum haberemus,
Cic. Rep. 1, 10:Ciceronem secum,
id. Att. 4, 9, 2; cf.:ea legione, quam secum habebat,
Caes. B. G. 1, 8, 1:secum senatorem,
Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77; cf.also: magnum numerum equitatus circum se,
Caes. B. G. 1, 18, 5:haec si habeat aurum, quod illi renumeret, faciat lubens,
Plaut. Bacch. 1, 1, 12; cf.:quid non habuisti quod dares? Habuisse se dicet, Cic. Scaur. § 19: quod non desit, habentem,
Hor. Ep. 2, 2, 52:qui in foro turbaque, quicum colloqui libeat, non habeant,
Cic. Rep. 1, 17.—With abstr. objects: quid illos, bono genere gnatos, opinanimi animi habuisse atque habituros dum vivent? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:(β).quod uno et eodem temporis puncto nati dissimiles et naturas et vitas et casus habent,
Cic. Div. 2, 45, 95:febrim,
id. Fam. 7, 26, 1:instrumenta animi,
id. Rep. 3, 3:nec vero habere virtutem satis est, quasi artem aliquam, nisi utare,
id. ib. 1, 2:in populos perpetuam potestatem,
id. ib. 2, 27; cf.:in populum vitae necisque potestatem,
id. ib. 3, 14; so,potestatem,
id. ib. 2, 29; 32;36: eo plus auctoritatis,
id. ib. 3, 16:ornamenta dicendi,
id. de Or. 2, 28, 122; cf.:summam prudentiam summamque vim dicendi,
id. ib. 1, 20, 89:Q. Lucilius Balbus tantos progressus habebat in Stoicis, ut, etc.,
id. N. D. 1, 6, 15:neque quem usum belli haberent aut quibus institutis uterentur, reperiri poterat,
Caes. B. G. 4, 20 fin.:nonnullam invidiam ex eo, quod, etc.,
Cic. de Or. 2, 70, 283: nimiam spem, Cato ap. Gell. 13, 17, 1:spem in fide alicujus,
Cic. Inv. 1, 39, 71; cf.:tantum spei ad vivendum,
id. Att. 15, 20, 2; id. N. D. 3, 6, 14; cf.also: summam spem de aliquo,
id. Lael. 3, 11:odium in equestrem ordinem,
id. Clu. 55, 151:metum,
Prop. 3, 11 (4, 10), 6: consolationem [p. 834] semper in ore atque in animo, Cic. Fam. 5, 16, 2; cf. Varr. L. L. 6, § 56 Mull.:rogavi, ut diceret, quid haberet in animo,
Cic. Att. 8, 10:neque modum neque modestiam victores habere,
observe no bounds, Sall. C. 11, 4;v. modus: haec habebam fere, quae te scire vellem,
Cic. Att. 1, 6; cf.:haec habui de amicitia quae dicerem,
this is what I had to say, id. Lael. 27 fin.: fidem, gratiam, honorem, rationem; v. these nouns.—In a play on the word lumen: Arge, jaces; quodque in tot lumina lumen habebas Exstinctum est, the light for so many lights ( eyes), Ov. M. 1, 720.—With inf. (analog. to the Gr. echô), to have something to do, be able to do something:B.habeo etiam dicere quem contra morem majorum dejecerit, etc.,
Cic. Rosc. Am. 35, 100:de re publica nihil habeo ad te scribere,
id. Att. 2, 22, 6.—So with inf. or with the part. fut. pass. (ante-class. and post-Aug.), to have or be obliged to do something, I must do something:rogas, ut id mihi habeam curare,
Varr. R. R. 1, 1, 2:filius hominis, quod carne indui haberet in terra,
Lact. 4, 12, 15:habemus humiliare eum in signo,
id. 4, 18, 22:quod plurimae haereses haberent existere,
id. 4, 30, 2:etiam Filius Dei mori habuit,
Tert. Hab. Mul. 1:si inimicos jubemur diligere, quem habemus odisse?
id. Apol. 37:de spatiis ordinum eatenus praecipiendum habemus, ut intelligant agricolae, etc.,
Col. 5, 5, 3:praesertim cum enitendum haberemus, ut, etc.,
Plin. Ep. 1, 8, 12:si nunc primum statuendum haberemus,
Tac. A. 14, 44:cum respondendum haberent,
id. Or. 36.—Of inanim. or abstr. subjects:II.prima classis LXXXVIII. centurias habeat,
Cic. Rep. 2, 22:locus ille nihil habet religionis,
id. Leg. 2, 22, 57:humani animi eam partem, quae sensum habeat,
id. Div. 1, 32, 70:animus incorruptus agit atque habet cuncta, neque ipse habetur,
Sall. J. 2, 3:divinus animus mortale nihil habuit, Cic. Scaur. § 50: habet statum res publica de tribus secundarium,
id. Rep. 1, 42; cf.:nullum est genus illarum rerum publicarum, quod non habeat iter ad finitimum quoddam malum,
id. ib. 1, 28:ipsa aequabilitas est iniqua, cum habeat nullos gradus dignitatis,
id. ib. 1, 27:nulla alia in civitate...ullum domicilium libertas habet,
id. ib. 1, 31:nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,
id. ib. 1, 4; cf.:viri excellentis ancipites variique casus habent admirationem,
id. Fam. 5, 12, 5:habet etiam amoenitas ipsa illecebras multas cupiditatum,
id. Rep. 2, 4:quid habet illius carminis simile haec oratio?
id. ib. 1, 36:magnam habet vim disciplina verecundiae,
id. ib. 4, 6 et saep.:quomodo habere dicimur febrem, cum illa nos habeat,
Sen. Ep. 119 med.; cf.:animalia somnus habebat,
Verg. A. 3, 147; Ov. M. 7, 329:me somno gravatum Infelix habuit thalamus,
Verg. A. 6, 521; cf.:non me impia namque Tartara habent,
id. ib. 5, 734:habentque Tartara Panthoiden,
Hor. C. 1, 28, 9:qui (metus) major absentes habet,
id. Epod. 1, 18; Sen. Const. Sap. 7:et habet mortalia casus,
Luc. 2, 13:terror habet vates,
Stat. Th. 3, 549.In partic.A.Pregn., to have or possess property (mostly absol.):2.miserum istuc verbum et pessumum'st, habuisse et nihil habere,
Plaut. Rud. 5, 2, 34; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10: qui habet, ultro appetitur: qui est pauper, aspernatur, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 792 P.:habet idem in nummis, habet idem in urbanis praediis,
Cic. Verr. 2, 3, 86, § 199; so,in nummis,
id. Att. 8, 10:in Salentinis aut in Brutiis,
i. e. to have possessions, id. Rosc. Am. 46, 132; cf. id. Verr. 2, 5, 18, § 45: nos quod simus, quod habeamus, etc., Curius ap. Cic. Fam. 7, 29, 1:et belli rabies et amor successit habendi,
Verg. A. 8, 327; cf.:amore senescit habendi,
Hor. Ep. 1, 7, 85; Phaedr. 3 prol. 21; Juv. 14, 207: quid habentibus auri nunquam exstincta sitis? Sil. 5, 264; so, habentes = hoi echontes, the wealthy, Lact. 5, 8, 7. —With an object - or relative-clause, to have the means, ability, or knowledge, i. e. to be in a condition, to be able, to know how to do or say any thing.(α).With an objectclause:(β).de Alexandrina re tantum habeo polliceri, me tibi cumulate satisfacturum,
Cic. Fam. 1, 5, 3:de re publica nihil habeo ad te scribere,
id. Att. 2, 22, 6:haec fere dicere habui de natura deorum,
this is the substance of what I had to say, id. N. D. 3, 39, 93; cf.:quid habes igitur dicere de Gaditano foedere?
id. Balb. 14, 33:habeo etiam dicere, quem de ponte in Tiberim dejecerit,
id. Rosc. Am. 35, 100:illud affirmare pro certo habeo, etc.,
Liv. 44, 22, 4:sic placet, an melius quis habet suadere?
Hor. Epod. 16, 23.—With a relat.-clause (usually with a negative: non habeo, quid faciam;B.or: nihil habeo, quod faciam, dicam, etc.): de quibus habeo ipse, quid sentiam: non habeo autem, quid tibi assentiar,
Cic. N. D. 3, 25, 64:de pueris quid agam, non habeo,
id. Att. 7, 19:usque eo quid arguas non habes,
id. Rosc. Am. 15, 45:quid huic responderet, non habebat,
id. Mur. 12, 26:nec quid faceret habebat,
id. Verr. 2, 4, 23, § 51; id. Off. 2, 2, 7:qui, quo se reciperent, non haberent,
Caes. B. G. 4, 38, 2:nihil habeo, quod ad te scribam,
Cic. Att. 7, 19:nil habeo, quod agam,
Hor. S. 1, 9, 19; and:nihil habeo, quod cum amicitia Scipionis possim comparare,
Cic. Lael. 27, 103.—To have in use, make use of, use (very rare, for the usual uti, opp. abuti):2.anulus in digito subter tenuatur habendo,
i. e. by use, by wearing, Lucr. 1, 312; cf.:aera nitent usu: vestis bona quaerit haberi,
Ov. Am. 1, 8, 51:quippe quas (divitias) honeste habere licebat, abuti per turpitudinem properabant,
Sall. C. 13, 2 Kritz; cf.:magnae opes innocenter paratae et modeste habitae,
Tac. A. 4, 44.—Hence,To hold, use, wield, handle, manage:C.nec inmensa barbarorum scuta, enormis hastas, inter truncos arborum perinde haberi quam pila,
Tac. A. 2, 14.— Trop.:quo modo rem publicam habuerint (majores), disserere,
Sall. C. 5, 9; cf.:reipublicae partes,
Tac. A. 4, 6 init. —To hold or keep a person or thing in any condition; to have, hold, or regard in any light:2.aliquem in obsidione,
Caes. B. C. 3, 31, 3:aliquem in liberis custodiis,
Sall. C. 47, 3; so,aliquem in custodiis,
id. ib. 52, 14:aliquem in vinculis,
id. ib. 51 fin.;for which also: in custodiam habitus,
i. e. put into prison and kept there, Liv. 22, 25; Tac. H. 1, 87; cf.:quo facilius omne Hadriaticum mare in potestatem haberet,
Caes. B. C. 1, 25 Oud. N. cr. (al. in potestate):cum talem virum in potestatem habuisset,
Sall. J. 112 fin. Kritz N. cr.:quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit,
id. ib. 79, 3:alios in ea fortuna haberent, ut socii esse quam cives mallent,
Liv. 26, 24:aegros in tenebris,
Cels. 3, 18:aquam caelestem sub dio in sole,
Col. 12, 12, 1:in otio militem,
Liv. 39, 2, 6; cf.:legiones habebantur per otium,
Tac. H. 1, 31:externa sine cura habebantur,
id. A. 1, 79 init.:exercitus sine imperio et modestia habitus,
Sall. J. 44, 1:quos ille postea magno in honore habuit,
Caes. B. C. 1, 77, 2;for which: quos praecipuo semper honore Caesar habuit,
id. B. G. 5, 54, 4:habeo Junium (mensem) et Quintilem in metu,
i. e. I fear, Cic. Att. 6, 1, 14.— So with an adj. or a perf. part., to denote a lasting condition:ita me mea forma habet sollicitum,
Plaut. Most. 4, 2, 95 Lorenz; id. Men. 4, 2, 12; 21:miserrimum ego hunc habebo amasium,
id. Cas. 3, 3, 27 al.:laetum Germanicum,
Tac. A. 2, 57; 65:sollicitum habebat cogitatio,
Cic. Fam. 7, 3, 1; 2, 16, 2.—Hence,With a double object, esp. freq. with the part. perf. pass., to have, hold, or possess a person or thing in any quality or capacity, as any thing; to have, hold, or possess an action as completed, finished (a pregn. circumlocution for the perf.):3.cum haberet collegam in praetura Sophoclem,
Cic. Off. 1, 40, 144; cf. Quint. 10, 1, 93:an heredem habuerit eum, a quo, etc.,
id. 7, 2, 37:istaec illum perdidit assentatio, nam absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,
Plaut. Bacch. 3, 3, 8:cur ergo unus tu Apollonidenses miseriores habes quam pater tuus habuit umquam?
Cic. Fl. 29, 71:obvium habuerunt patrem,
Quint. 7, 1, 29:reliquas civitates stipendiarias,
Caes. B. G. 1, 30, 3:quod (cognomen) habes hereditarium,
Cic. Rep. 6, 11:quae habuit venalia,
id. Verr. 2, 3, 62, § 144; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 11, 1:qui auro habeat soccis suppactum solum,
Plaut. Bacch. 2, 3, 98:me segregatum habuisse, uxorem ut duxit, a me Pamphilum,
have kept him away, aloof, Ter. Hec. 5, 1, 25; cf.:inclusum in curia senatum habuerunt,
Cic. Att. 6, 2, 8:(Romulus) habuit plebem in clientelas principum descriptam,
id. Rep. 2, 9: satis mihi videbar habere cognitum Scaevolam ex iis rebus, quas, etc., id. Brut. 40, 147; cf.:si nondum eum satis habes cognitum,
id. Fam. 13, 17, 3; ib. 15, 20 fin.: fidem spectatam jam et diu cognitam, id. Div. ap. Caecil. 4, 11:decumas ad aquam deportatas,
id. Verr. 2, 3, 14, § 36:domitas habere libidines,
id. de Or. 1, 43, 194:omnes philosophiae notos et tractatos locos,
id. Or. 33, 118; id. Rep. 2, 6:innumerabilia, quae collecta habent Stoici,
id. Div. 2, 70, 145: quantum in acie tironi sit committendum, nimium saepe expertum habemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 3:quare velim ita statutum habeas, me, etc.,
Cic. Fam. 6, 2, 1: habeo absolutum suave epos ad Caesarem, id. Q. Fr. 3, 9, 6:in adversariis scriptum habere (nomen),
id. Rosc. Com. 3, 9:de Caesare satis dictum habebo,
id. Phil. 5, 19, 52:bellum habere susceptum,
id. Agr. 2, 6, 14:quam (domum) tu iam dimensam et exaedificatam animo habebas,
id. Att. 1, 6, 1:ut omnes labores, pericula consueta habeam,
Sall. J. 85, 7:compertum ego habeo,
id. Cat. 58, 1; cf. Nep. Att. 17 fin.; 18, 1: neque ea res falsum ( part. perf. pass.) me habuit, Sall. J. 10, 1 al. From this use is derived the compound perf. of the Romance languages: ho veduto, j'ai vu, qs. habeo visum, I have seen).—Also, with a double object, to make, render:4.praecipit ut dent operam, uti eos quam maxime manifestos habeant,
Sall. C. 41, 5:qui pascua publica infesta habuerant,
Liv. 39, 29, 9; 34, 36, 3:necdum omnia edita facinora habent,
id. 39, 16, 3; 31, 42, 1:anxium me et inquietum habet petitio Sexti,
Plin. Ep. 2, 9, 1:sed Pompeium gratia impunitum habuit,
kept, Vell. 2, 1, 5.—Hence:5.in aliquo (aliqua re), aliquem (aliquid) habere (rare): ea si fecissem, in vestra amicitia exercitum, divitias, munimenta regni me habiturum,
Sall. J. 14, 1:in vobis liberos, parentes, consanguineos habeo,
Curt. 6, 9, 12:majora in eo obsequia habiturus,
Just. 8, 6, 6; cf. Cic. Fam. 2, 16, 5.—To have or hold a person in any manner, to treat, use:6.is, uti tu me hic habueris, proinde illum illic curaverit,
Plaut. Capt. 2, 2, 64:equitatu agmen adversariorum male habere et carpere,
Caes. B. C. 1, 63, 2; cf. Cels. 3, 20; 3, 21:exercitum luxuriose nimisque liberaliter habere,
Sall. C. 11, 5 Kritz; cf.:eos ille non pro vanis hostibus, ut meriti erant, sed accurate et liberaliter habuit,
id. J. 103, 5; 113, 2:Fabiis plurimi (saucii) dati, nec alibi majore cura habiti,
Liv. 2, 47, 12; 29, 8, 6; 37, 34, 5:video quam molliter tuos habeas,
Plin. Ep. 5, 19, 1:militant vobiscum, qui superbe habiti rebellassent,
Curt. 8, 8, 11:virgines tam sancte habuit,
id. 3, 12, 21; 4, 10, 33:male habere aliquem,
Nep. Eum. 12, 1:neque conjugem et filium ejus hostiliter haberi,
Tac. A. 2, 10.—With se, and sometimes mid. or neut., to hold or keep himself or itself in a certain manner, i. e. to be constituted or situated, to find one's self, to be, in any manner.(α).Habere se:(β).Tironem Patris aegrum reliqui...et quamquam videbatur se non graviter habere, tamen sum sollicitus, etc.,
Cic. Att. 7, 2, 3:praeclare te habes, cum, etc.,
id. Verr. 2, 2, 61, § 149:ipsi se hoc melius habent quam nos, quod, etc.,
id. Att. 11, 7, 4:Bene habemus nos,
id. ib. 2, 8, 1:ego me bene habeo,
am well, Tac. A. 14, 51: praeclare se res habeat ( is well), si, etc., Cic. de Or. 1, 25, 114:male se res habet, cum, quod virtute effici debet, id tentatur pecunia,
id. Off. 2, 6, 22; cf. id. de Or. 2, 77, 313:quae cum ita se res haberet, tamen, etc.,
id. Verr. 2, 2, 50, § 124; cf.:ita se res habet, ut ego, etc.,
id. Quint. 1, 2:sic profecto res se habet,
id. de Or. 2, 67, 271:scire aveo, quomodo res se habeat,
id. Att. 13, 35, 2; cf. id. de Or. 2, 32, 140:ut se tota res habeat,
id. Verr. 2, 2, 5, § 15; cf.:ut meae res sese habent,
Ter. Phorm. 5, 4, 1.—Mid.:(γ).virtus clara aeternaque habetur,
exhibits itself, is, continues, Sall. C. 1, 4:sicuti pleraque mortalium habentur,
as for the most part happens in human affairs, id. ib. 6, 3.—Neutr. (as also the Gr echô): Tullia nostra recte valet: Terentia minus belle habuit, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:D.volui animum tandem confirmare hodie meum, Ut bene haberem filiae nuptiis,
I might enjoy myself, Plaut. Aul. 2, 8, 2: qui bene habet suisque amicis est volup, id. [p. 835] Mil. 3, 1, 130:bene habent tibi principia,
Ter. Phorm. 2, 3, 82:bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,
it is well, Cic. Mur. 6, 14; Liv. 8, 6:magnum narras, vix credibile! atqui sic habet,
so it is, it is even so, Hor. S. 1, 9, 53: illasce sues sanas esse habereque recte licere spondesne? Formula emendi, ap. Varr. R. R. 2, 4, 5; 2, 3, 5.—To hold, account, esteem, consider, regard a person or thing in any manner or as any thing; to think or believe a person or thing to be so or so:2.aliquem fidelem sibi habere,
Plaut. Bacch. 3, 3, 87:deos aeternos et beatos,
Cic. N. D. 1, 17, 45:id habent hodie vile et semper habuerunt,
id. Balb. 22, 51:maximam illam voluptatem habemus, quae, etc.,
id. Fin. 1, 11, 37:eum nos ut perveterem habemus... nec vero habeo quemquam antiquiorem,
id. Brut. 15, 61:Ut et rex et pater habereter omnium,
id. Rep. 1, 36; 2, 21:parentem Asiae et dici et haberi,
id. Q. Fr. 1, 1, 10 fin.:eos dicit esse habitos deos, a quibus, etc.,
id. N. D. 1, 15, 38:cum esset habendus rex, quicumque genere regio natus esset,
id. Rep. 1, 33; cf. id. ib. 2, 12 fin.: non habeo nauci Marsum augurem, Poet. ap. Cic. Div. 1, 58, 132:cujus auctoritas in iis regionibus magni habebatur,
Caes. B. G. 4, 21, 7:nihil pensi habere,
Quint. 11, 1, 29; cf.also: an perinde habenda sit haec atque illa,
id. 7, 3, 11:sese illum non pro amico, sed pro hoste habiturum,
Caes. B. G. 1, 44, 19; so,aliquem pro hoste,
Liv. 2, 20; Curt. 6, 2 al.:nisi in provincia relictas rationes pro relatis haberem,
Cic. Fam. 5, 20, 2:licet omnia Italica pro Romanis habeam,
Quint. 1, 5, 56; 12, 10, 73:istuc jam pro facto habeo,
Cic. Att. 13, 1, 2:Pompeium pro certo habemus per Illyricum proficisci in Galliam,
to consider as certain, id. ib. 10, 6 fin.:id obliviscendum, pro non dicto habendum,
Liv. 23, 22, 9:hoc velim in maximis rebus et maxime necessariis habeas,
Cic. Att. 5, 5 fin.:aliquem in deorum numero,
id. N. D. 1, 14, 36:aliquem in hostium numero,
Caes. B. G. 1, 28, 1:aliquem suorum In numero,
Hor. S. 2, 6, 41;for which also: hostium numero haberi,
Cic. Att. 11, 6, 6:numero impiorum ac sceleratorum haberi,
Caes. B. G. 6, 13, 7; cf. also Quint. 3, 7, 2:quem Aegyptii nefas habent nominare,
Cic. N. D. 3, 22, 56:mutare nefas habent,
Quint. 12, 8, 6:nec tamen est habendum religioni, nocentem aliquando defendere,
to scruple, make a conscience of, Cic. Off. 2, 14, 51; cf.:nec eam rem habuit religioni,
id. Div. 1, 35, 77:quando tu me bene merentem tibi habes despicatui,
you despise, Plaut. Men. 4, 3, 19:non sic ludibrio tuis factis habitus essem,
Ter. Hec. 4, 1, 11.—Hence: sic habeto, or sic habeas aliquid, or with an object-clause, hold or judge thus, be convinced or persuaded, believe, know:sed hoc nihil ad te: illud velim sic habeas, uod intelliges, etc.,
Cic. Fam. 3, 13, 2:unum hoc sic habeto: si, etc.,
id. ib. 2, 6 fin.:sic habeto: omnibus, etc.,
id. Rep. 6, 13:enitere et sic habeto, non esse te mortalem, sed corpus hoc,
id. ib. 6, 24; so with an object-clause, id. Fam. 2, 10, 1; 16, 4, 4.—Without sic:id primum ergo habeto, non sine magna causa, etc.,
Cic. Fam. 13, 29, 2:tantum habeto, civem egregium esse Pompeium, etc.,
id. ib. 2, 8, 2.—To take, accept, bear, submit to, endure:E.neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur: multi eas gravius aequo habuere,
Sall. C. 51, 11:egestas facile habetur sine damno,
id. ib. 6, 37:quae in praesens Tiberius civiliter habuit, sed, etc.,
Tac. A. 4, 21:neque tantum maleficium impune habendum,
id. ib. 3, 70;12, 48: nec ita aegre habuit filium id pro parente ausum,
Liv. 7, 5, 7 Weissenb.—To hold, have possession of, occupy, a place:2.urbem Romam condidere atque habuere initio Trojani,
Sall. C. 6, 1:qui mortales initio Africam habuerint,
id. J. 17, 7; 18, 1; cf.Siciliam et Sardiniam per legatos habuit,
rule, administer, Flor. 4, 2, 22:urbem Romanam a principio reges habuere,
Tac. A. 1, 1:Hispaniae tribus legionibus habebantur,
id. ib. 4, 5; 12, 54.—More freq. neutr., to dwell, live anywhere (perh. only ante-class.; in good prose habito is used instead): quae Corinthum arcem altam habetis, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 294 Vahl.):F. G.ille geminus qui Syracusis habet,
Plaut. Men. prol. 69: quis istic habet? id. Bacch. 1, 2, 6:ubi nunc adulescens habet?
id. Trin. 1, 2, 156:apud aedem Junonis Lucinae, ubi aeditumus habere solet,
Varr. L. L. 5, § 50 Mull.; cf.:situm formamque et universorum castrorum et partium, qua Poeni, qua Numidae haberent...specularentur,
Liv. 30, 4, 2 (but v. Weissenb. ad loc.).—To have in one's mind, to know, be acquainted with:H.siquidem istius regis (Anci) matrem habemus, ignoramus patrem,
Cic. Rep. 2, 18 fin.: habes consilia nostra;nunc cognosce de Bruto,
there you have, such are, id. Att. 5, 21, 10:habetis igitur primum ortum tyranni,
id. Rep. 2, 27:habetis sermonem bene longum hominis,
id. de Or. 2, 88, 361; cf.also: habes nostras sententias,
Suet. Claud. 4:habes, quae fortissime de beata vita dici putem,
Cic. Tusc. 5, 28 fin.; cf. id. de Or. 2, 71, 291. —To have as a habit, peculiarity, or characteristic:K.habebat hoc omnino Caesar: quem plane perditum aere alieno egentemque cognorat, hunc in familiaritatem libentissime recipiebat,
Cic. Phil. 2, 32, 78; id. Pis. 32, 81.—To hold, to make, do, perform, prepare, utter, pronounce, produce, cause:L.alium quaerebam, iter hac habui,
made, directed, Ter. Eun. 5, 9, 35; cf.:ex urbe profectus iter ad legiones habebat,
Caes. B. C. 1, 14, 3; so,iter,
id. ib. 1, 51, 1; 3, 11, 2; 3, 106, 1; Cic. Q. Fr. 2, 6, 2:vias,
Luc. 2, 439:C. Cato contionatus est, comitia haberi non siturum, si, etc.,
to be held, Cic. Q. Fr. 2, 6, 6:senatum,
id. ib. 2, 13, 3; id. Fam. 1, 4, 1; Caes. B. C. 1, 2, 1:concilia,
id. B. G. 5, 53, 4:contionem,
Cic. Att. 4, 1, 6:censum,
id. Verr. 2, 2, 55, § 138:delectum (militum),
id. Phil. 5, 12, 31; id. Fam. 15, 1 fin.; Caes. B. G. 6, 1;v. delectus: ludos,
Suet. Rhet. 1:sermonem,
Cic. Tusc. 1, 24, 57; cf.:orationem,
to deliver, id. Rep. 1, 46:multis verbis ultro citroque habitis,
id. ib. 6, 9 fin.:disputationem,
id. ib. 1, 7; Caes. B. G. 5, 30, 1:dialogum,
Cic. Att. 2, 9, 1:verba,
id. de Or. 2, 47, 190:querelam de aliquo apud aliquem,
id. Q. Fr. 1, 2, 1, § 2:controversiam de fundo cum aliquo,
id. Fam. 13, 69, 2 et saep.:deinde adventus in Syriam primus equitatus habuit interitum,
caused, occasioned, Cic. Prov. Cons. 4, 9; cf. id. Div. 2, 46, 96:latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cujusque civitatis fiunt,
Caes. B. G. 6, 23, 6.—Habere in animo (or simply animo), with an objectclause, to have in mind, to intend, to be disposed, inclined to do any thing (=propositum habere, constituisse, decrevisse):M.istum exheredare in animo habebat,
Cic. Rosc. Am. 18, 52; id. Att. 1, 17, 11:hoc (flumen) neque ipse transire in animo habebat neque hostes transituros existimabat,
Caes. B. G. 6, 7, 5:neque bello eum invadere animo habuit,
Liv. 44, 25, 1 dub (al. in animo), v. Drak. ad h. l.—Habere sibi or secum aliquid, to keep to one's self (lit. and trop.):N.clamare coeperunt, sibi ut haberet hereditatem,
Cic. Verr. 2, 2, 19, § 47:per vindicationem his verbis legamus: DO LEGO, CAPITO, SUMITO, SIBI HABETO,
Ulp. Fragm. 24, 3; cf. ib. § 5; Gai. Inst. 2, 209.—So the formula used in divorces:res tuas tibi habeas or habe,
Plaut. Am. 3, 2, 47; Sen. Suas. 1, § 7:illam suam suas res sibi habere jussit ex duodecim tabulis,
Cic. Phil. 2, 28, 69. —Comic. transf.:apage sis amor: tuas tibi res habeto,
Plaut. Trin. 2, 1, 32.— Trop.:secreto hoc audi, tecum habeto, ne Apellae quidem liberto tuo dixeris,
Cic. Fam. 7, 25, 2:verum haec tu tecum habeto,
id. Att. 4, 15, 6.—Of a sweetheart, to have, to possess, enjoy:O.postquam nos Amaryllis habet, Galatea reliquit,
Verg. E. 1, 31; Tib. 1, 2, 65; Prop. 3, 8 (4, 7), 22:duxi, habui scortum,
Plaut. Bacch. 4, 10, 6; Ter. And. 1, 1, 58: cum esset objectum, habere eum Laida;habeo, inquit, non habeor a Laide,
Cic. Fam. 9, 26, 2.—Gladiatorial t. t., of a wounded combatant: hoc habet or habet, he has that (i. e. that stroke), he is hit:2.desuper altus equo graviter ferit atque ita fatur: Hoc habet,
Verg. A. 12, 296; Prud. Psych. 53.—Transf.:A.hoc habet: reperi, qui senem ducerem,
Plaut. Most. 3, 2, 26; id. Rud. 4, 4, 99: egomet continuo mecum;Certe captus est! Habet!
Ter. And. 1, 1, 56 (id est vulneratus est. Habet enim qui percussus est: et proprie de gladiatoribus dicitur, Don.).—Hence: hăbĭtus, a, um, P. a., held or kept in a certain condition, state, humor (ante-class.).In gen.1.Lit.: equus nimis strigosus et male habitus, Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11; v. in the foll.—2.Trop.:B.ut patrem tuum vidi esse habitum, diu etiam duras (lites) dabit,
Ter. Heaut. 2, 4, 22.—In partic., physically, well kept, well conditioned, fleshy, corpulent:corpulentior videre atque habitior,
Plaut. Ep. 1, 1, 8:si qua (virgo) est habitior paulo, pugilem esse aiunt, deducunt cibum,
Ter. Eun. 2, 3, 23: (censores) equum nimis strigosum et male habitum, sed equitem ejus uberrimum et habitissimum viderunt, etc., Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11. -
9 verbum
verbum ī, n [cf. ρ)ῆμα; Eng. word], a word: pro his facit verba, speaks, Cs.: quod ego in senatu Graeco verba fecissem, had spoken: libenter verbo utor Catonis (i. e. origines): usitatius hoc verbum et tritius: si pudor, si modestia, si uno verbo temperantia, in a word: verba rebus impressit, i. e. names: contumelia verborum, abusive language, Cs.: verborum delectus, choice of language: multis verbis ultro citroque habitis, much talk on both sides: accusare verbis tribus, in three words: (dies) per quem tria verba silentur, i. e. the praetor's voice (in the official words do, dico, addico), O.—Prov.: verba flunt mortuo, i. e. that is idle talk, T.— Abl sing. adverb., briefly, in one word, by a word: postquam Caesar dicendi finem fecit, ceteri verbo alius alii varie adsentiebantur, S.: verbo de sententiā destitisti, at one word from me.—Orally, by speech: aut verbo adsentiebatur, aut pedibus in sententiam ibat, L.— Abl plur. with poss. pron., or gen, in the name of, in behalf of, for: si uxori tuae meis verbis eris gratulatus, for me: denuntiatum Fabio senatūs verbis, ne, etc., L.—In the phrase, uno verbo, in one word, in a word, briefly: Quin tu uno verbo dic, quid, etc., T.: praetores, praetorios, tribunos plebis... unoque verbo rem p., etc.—In phrases to express exact correspondence, verbum e verbo, precisely, exactly, literally: quae Graeci pa/thh appellant, ego poteram morbos, et id verbum esset e verbo.—Of a passage or work, translated or copied, ad verbum, verbum de verbo, verbum pro verbo, or verbum verbo, literally, word for word: fabellae Latinae ad verbum de Graecis expressae: verbum de verbo expressum extulit, T.: verbum pro verbo reddere: verbum verbo reddere, H.—In the phrase, verbi causā or verbi gratiā, for the sake of example, for example, for instance: si quis, verbi causā, oriente Caniculā natus est: quo die verbi causā esse oporteret Idūs.—A saying, expression, phrase, sentence: vetus verbum hoc quidemst, etc., an old saying, T.: quod verbum in pectus Iugurthae altius descendit, S.—Mere talk, mere words: dolor est malum, existimatio, dedecus, infamia verba atque ineptiae, empty words: verborum sonitus inanis.— Abl adv., verbally, in words, nominally: Ut beneficium verbis initum nunc re comprobes, T.: in quibus (civitatibus) verbo sunt liberi omnes, in name.—Hence, the phrase, verba dare, to give mere words, deceive, cheat: Quoi verba dare difficile est, T.: vel verba mihi dari facile patior in hoc: curis dare verba, i. e. to beguile, O.—In grammar, a verb.* * *word; proverbverba dare alicui -- cheat/deceive someone
См. также в других словарях:
RYSVICUM i. e. RYSWYK — RYSVICUM, i. e. RYSWYK pagus celebris, et peramoenus Hollandiae, suburbanus Hagae Comitum, Potentissimi, Augustissimi, Felicissini, Serenissimi VILHELMI III. Magnae Britanniae Regis, Castro sumptuosissimo, magnificentissimo nobilitatus; in cuius… … Hofmann J. Lexicon universale
